این روزها تهران به یمن حضور عروسک‌های ریز و درشت و رنگارنگ در سالن‌های نمایش و محوطه باز تئاتر شهر در جریان برپایی نوزهمین جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی تهران- مبارک حال و هوای دیگری پیدا کرده است. جشنواره‌ای که پس از چند سال وقفه، پررونق و با انرژی بازگشته و مورد استقبال اهالی تئاتر و علاقه‌مندان به این گونه نمایشی قرار گرفته است؛ این در حالی است که بر اساس گفته هادی حجازی‌فر، دبیر این رویداد خبرهای خوشی از قول وزیر فرهنگ و ارشاد برای افزایش بودجه جشنواره به ۱۲ میلیارد تومان به گوش رسیده که تاکنون ۱۰ میلیارد تومان آن محقق شده است. از سویی دیگر طبق گفته حجازی‌فر مشارکت بنگاه‌های خصوصی در این دوره بی‌سابقه بوده و با افزایش میزان کمک هزینه‌ها به گروه‌های نمایش، ۷۵ درصد آن پیش از شروع جشنواره پرداخت شده است. تنوع موضوعی نمایش‌ها و عروسک‌های جذاب در این دوره چشمگیر است و ۵۸ گروه نمایشی و بیش از ۵۰۰ میهمان داخلی و خارجی در این رویداد حضور دارند؛ ما هم در ادامه با دو تن از کارگردانانی که در ضیافت عروسک‌ها حضور دارند به گفت‌وگو پرداختیم که مشروح آن را می‌خوانید.
مردان بختیاری با لباس های محلی
محسن اکرمی، طراح و عروسک‌ساز یکی از هنرمندان حرفه‌ای در ساخت عروسک‌های غول‌پیکر است، از همان عروسک‌هایی که احتمالاً در نمایش‌های نوروزی و مناسبت‌های شاد دیده‌اید که در فضای شهر به اجرای نمایش پرداخته‌اند. او در نوزدهمین جشنواره عروسکی با نمایش محیطی «نوازندگان غول‌پیکر بختیاری» حاضر است، نمایشی سراسر جذابیت که عروسک‌هایی چند برابر آدم‌های معمولی دارد و جالب‌تر اینکه این عروسک‌ها در قالب نوازندگان محلی به اجرای موسیقی بختیاری می‌پردازند.
اکرمی درباره ویژگی‌های این اثر نمایشی این طور می‌گوید: این نمایش اجرای سرنا و دهل‌نوازی بختیاری است و عروسک‌هایش هم مردان بختیاری با لباس محلی هستند. در واقع این عروسک‌های غول‌پیکر برگرفته از شخصیت استاد مهدی‌پور و استاد حیدری از نوازندگان معروف نوروزنامه هستند و در این نمایش پنج مقام موسیقی بختیاری را می‌نوازند.
عروسک‌های ۴ متری!
وی در ادامه به استقبال مخاطبان اشاره می‌کند و این نمایش را در راستای ترویج سنت و فرهنگ ایرانی می‌داند و می‌گوید: به دلیل اینکه در این نمایش موسیقی محلی ایرانی داریم که فضای شادی هم دارد با استقبال مردم مواجه می‌شود. این موسیقی قدمتی چند هزار ساله دارد و استادان بزرگی این قطعات را نواخته‌اند که ساز آن‌ها به صورت پلی‌بک در صحنه نواخته می‌شود. شاید اگر این‌ها نوازندگان معمولی بودند این قدر جلب توجه نمی‌کردند و به نظرم این همان جادوی عروسک‌هاست که به آن‌ها جان بخشیده شده و یک آدم معمولی این موجودات غول‌پیکر را هدایت می‌کند و به دلیل اینکه اندازه‌ای بسیار بزرگ دارند و در فضای باز هستند از فاصله بسیار دور هم دیده می‌شوند و در حافظه می‌مانند. نکته دیگر درباره لباس عروسک‌هاست که کاملاً برگرفته از فرهنگ اقوام است و سعی کردیم در طراحی لباس دقیق و حساب شده عمل کنیم.
اکرمی در ادامه درباره نحوه ساخت و چالش‌های پیش رویش در ساخت عروسک‌هایی با این ابعاد تصریح می‌کند: عروسک‌های غول‌پیکر ما با تکنیک کمپانی گرندپرسنز فرانسه ساخته شده‌اند، انعطاف و توان حرکتی بسیار بالایی دارند و دقیقاً مشابه یک انسان واقعی اما در سایز بزرگ هستند که در عین حال وزن بسیار کمی هم دارند.
این کارگردان با اشاره به اینکه این عروسک‌ها ۴ متر و نیم ارتفاع دارند، تأکید می‌کند هر کدامشان فقط یک عروسک‌گردان دارند که برای هدایت آن‌ها آموزش دیده‌اند.
آغازی دوباره
اکرمی درباره بازگشت دوباره جشنواره تئاتر عروسکی به صحنه و برپایی آن توسط یک تیم جوان و حرفه‌ای می‌گوید: خوشبختانه پس از وقفه‌ای تقریباً پنج ساله این جشنواره دوباره برگزار شد. ما در این سال‌ها شاهد بودیم بسیاری از جشنواره‌های تئاتری بخش عروسکی را کنار گذاشتند که اتفاق بسیار بدی بود. طبیعتاً برپایی این جشنواره شرایط خاصی می‌طلبد که متأسفانه در این سال‌ها به آن کمتر بها داده شد، اما نوزدهمین جشنواره تئاتر عروسکی یک آغاز دوباره است؛ هنرمندان بسیاری به عنوان سفیران فرهنگی از شهرستان‌های دور و نزدیک به پایتخت آمده‌اند و به نظرم برپایی این جشنواره در رونق دوباره هنر نمایش عروسکی اتفاق مهمی خواهد بود.
جشنواره‌ای منضبط و منسجم
اما طیبه آنجدانی که با «دختر کوچولو» به نوزدهمین جشنواره عروسکی آمده درباره این رویداد می‌گوید: خوشبختانه امسال جشنواره خیلی پرقدرت و خوب برگزار شده و با وجود همه گرفتاریهایی که وجود دارد با جشنواره بسیار منضبط و منسجمی روبه‌رو هستیم به خصوص که با وجود سختی‌ها از گروه‌های خارجی هم برای حضور در این رویداد مهم دعوت شده و در مجموع جشنواره از مدیریت بسیار خوبی برخوردار است.
وی در ادامه می‌افزاید: به نظرم یکی از اتفاق‌های بسیار خوب این دوره، داوری بخش‌های مختلف است که به خودمان سپرده شده و هر بخش به صورت جداگانه رصد می‌شود و هر کارگردان هم باید به آثار دیگر نمره بدهد.
آنجدانی که نمایش «دختر کوچولو» را براساس کتاب «آدم کوچولوی گرسنه» طراحی کرده، درباره ویژگی‌های این نمایش می‌گوید: این کتاب از پرطرفدارترین آثاری بود که همیشه بچه‌ها در کانون پرورش فکری آن را به امانت می‌بردند و من هم تصمیم گرفتم آن را به صورت نمایش عروسکی اجرا کنم. تکنیک این نمایش عروسکی بن‌راکو (پوشش سیاه برای حرکت در صحنه و گرداندن عروسک‌ها) است و عروسک‌ها هم از تنوع بسیار خوبی برخوردارند و برای بچه‌ها جذاب هستند.
آنجدانی که این نمایش را در سالن مولوی روی صحنه برده از استقبال گرم بچه‌ها می‌گوید و یادآور می‌شود: این نمایش پیشتر در جشنواره عروسک‌خونه اجرا شده بود و تعدادی از بچه‌ها آن را می‌شناختند و عروسک‌ها را دیده بودند و استقبالشان از نمایش بسیار خوب بود.
هزینه‌های سرسام‌آور تولید عروسک
وی درباره چالش‌ها و موانع پیش روی نمایش‌های عروسکی در وهله نخست به هزینه بالای تولید اشاره می‌کند و می‌گوید: گاهی اوقات تولید عروسک هزینه‌های زیادی دارد البته می‌توان با دورریختنی‌ها هم عروسک ساخت اما در مجموع پول چندانی در تئاتر وجود ندارد و جشنواره‌هایش هم از این قاعده مستثنا نیستند. در گذر زمان هم برای هنرمند اگر دستاورد مالی نداشته باشد کم‌کم گروه نمایش دلسرد می‌شوند. متأسفانه بودجه‌هایی که برای نمایش عروسکی در نظر گرفته می‌شود چندان قابل توجه نیست و یک کارگردان باید در چندین جشنواره شرکت کند تا مبلغی بیشتر از آنچه هزینه کرده را بدست بیاورد تا بتواند گروهش را تأمین کند. نمونه‌اش جشنواره عروسک‌خونه است که عید امسال برپا شد و با وجود اینکه گروهم دومین نمایش برگزیده از نگاه مخاطبان شد اما هنوز یک ریال هم دریافت نکرده‌ام و شرمنده عواملم هستم. خب در چنین شرایطی کم‌کم همه چیز از دست می‌رود و انگیزه‌ای باقی نمی‌ماند. بنابراین برگزاری جشنواره‌ای با این کیفیت آزاردهنده است، اما در جشنواره‌ای مانند تهران -مبارک به قدری برخوردها خوب است و احترام وجود دارد که خستگی از تنمان بیرون می‌رود.
نظر شما